به طور کلی این محصولات برای زخم های سطحی، تمیز و خشک با حداقل ترشح استفاده می شوند. همچنین به عنوان پانسمان ثانویه نیز کاربرد دارند.
2) پانسمان تعاملی: (اولیه)
این نوع پانسمان ها با برقراری ارتباطی تعاملی بازخم سعی دارد تا محیطی مناسب برای رشد بافت زخم به وجود آورد. به طور مثال در زمانی که زخم خشک است در آبرسانی به آن کمک میکند و زمانی که زخم بیش از حد ترشح دارد با جذب بیشتر ترشحات تعادل لازم را به وجود میآورد.
3) پانسمان فعال: (آنتی باکتریال)
پانسمان های فعال با تغییر در بستر بافت، بهبود شرایط ماتریس سلولی را بر عهده دارند. این نوع پانسمان ها با برخورداری از ذرات نانو یا مواد اضافه شده به آن ها در حالت های گوناگون، شرایط را برای بهبود یک زخم فراهم می کنند.برخی دارای نانو مولکول نقره برای ضدعفونی کردن زخم و برخی دارای کلوییدهای سازگار با بافت بدن برای مرطوب نگاه داشتن زخم های خشک به کار میروند.
اهداف به کار بردن پانسمان:
حمایت از زخم در مقابل آلودگی میکروبی
کمک به هموستاز
افزایش التیام به وسیله جذب درناژ و دبریدمان زخم
حمایت از محل زخم
عایق دما
نگهداری رطوبت بین زخم و پانسمان
انواع پانسمان های سنتی و مدرن:
پانسمان های سنتی
1- گاز ساده:
این پانسمان ها که به آن ها پانسمان سنتی نیز گفته میشود و در کشور ما نیز خیلی رایج هستند، بسیاری از ویژگی های یک پانسمان ایده آل را ندارند. گاز ساده در انواع زخم های خشک و تمیز به عنوان پانسمان اولیه و پانسمان ثانویه و پوشاننده کاربرد دارد.
مزایا:
جاذب ترشحات زخم
معایب:
گاز و پنبه به بستر زخم چسبیده، آن را خشک می نماید و در حین برداشتن به بافت تازه تشکیل شده آسیب میرسانند بنابراین این پانسمان ها نبایستی مستقیماً روی سطح مرطوب زخم گذاشته شوند.
ذرات و باقی مانده، فیبر و الیاف خود را در زخم به جای می گذارند.
در مقابل نفوذ آلودگی و میکروارگانیسم های عفونی قابل نفوذ می باشند.
نیاز به تعویض مکرر و صرف هزینههای اضافی دارند.
2- گاز آغشته به مواد و محلول های ضدعفونی کننده:
استفاده از محلول هایی مانند بتادین، اسید استیک و هیپوکلریت بر بافتهای در حال ترمیم اثر سمی داشته و روند التیام را به تاخیر میاندازند. فرآورده های حاوی ستریمید مانند ساولن حتی در غلظت های پایین سمی است. در بعضی موارد، مواد و ترکیبات دیگری به همراه پانسمان گاز در درمان زخم به کار گرفته میشود که بعضی نسبتاً موثر و بعضی غیر موثر حتی گاهی مضر می باشند. موادی مانند عسل خوراکی (که ممکن است حاوی بوتولینوم باشد)، محلول پرمنگنات و حتی شربت آنتی اسید (آلومینیوم ام جی).
3- گاز آغشته به کرم سولفادیازین نقره:
واقع این کرم نوعی پانسمان پوششی است که حاوی نقره می باشد و مانند پماد آنتی بیوتیک مورد مصرف در زخم های سوختگی اندازه کوچک و و زخم های عفونی دارد. این کرم محلول در آب است ولی هنگامی که بر روی سطح زخم باز قرار داده می شود به سختی از روی آن پاک شده و جهت پیشگیری از آلودگی لباس و ملحفه بیمار لازم است پانسمان ثانویه بر روی این کرم قرار دارد. لازم به ذکر است استفاده از این کرم در کودکان زیر دو سال به دلیل ایجاد مسمومیت ممنوع می باشد.
معایب استفاده از پانسمان گاز آغشته به پماد سیلور:
هر 12 ساعت یک بار نیاز به تعویض پانسمان دارد.
نیاز به درمانگر مجرب دارد.
تعویض پانسمان سبب افزایش درد و ناراحتی بیمار میشود به همین دلیل نیاز به استفاده از مسکن قبل از پانسمان می باشد.
4- گاز وازلینه:
از یک لایه گاز آغشته به پارافین زرد یا سفید ساخته شده که در بسته های چند عددی به صورت استریل و غیر استریل در دسترس می باشد.
موارد مصرف:
زخم ها و سوختگی های سطحی کوچک
محل دهنده پیوند پوست
مزایا:
به علت چرب بودن، گاز وازلینه به سطح زخم نمی چسبد و به همین علت به بافت تازه تشکیل شده زخم آسیب نمی رساند.
سبب ایجاد محیط مرطوب در بستر زخم شده و مهاجرت سلول های اپیتلیال را تسهیل میکند.
ارزان قیمت می باشد.
معایب:
این پانسمان قدرت جذب ترشحات را ندارد.
نیاز به پانسمان ثانویه دارد.
پارافین سطح زخم را پوشانده و به سختی از روی زخم پاک میشود.
تبادلات گازی با وجود آن به خوبی انجام نمی شود.
در افراد حساس ممکن است واکنش های حساسیتی بدهد.
لازم به ذکر است که امروزه از میان گازهای چرب، انواعی که آغشته به چربی گیاهی (تری گلیسرید) هستند، به جهت آن که سازگاری بیشتری با پوست دارد و ph پوست را پایین نگه می دارند بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
5- گاز آغشته به سالین(سرمنمکی غلیظ استریل):
گاز آغشته به محلول نمکی ۲۰ درصد غلیظ نقش اسموتیک دارد بدین ترتیب که پس از تبخیر آب موجود در این پانسمان محیط نمکی پانسمان روی زخم، محیط جاذبه ایجاد میکند.
مزایا:
کمک به افزایش پاکسازی بیولوژیک و تسهیل دبریدمان.
محیط مرطوب ایجاد میکند اگر چه این رطوبت ایده آل و کنترل شده نمی باشد.
پانسمان آغشته به سالین سبب میشود که ترشحات چرکی و ذرات نکروتیک بافتهای مرده به داخل پانسمان گاز جذب شوند.
خاصیت پاک کنندگی و جاذبه بو دارد.
همچنین در محیط نمکی ایجاد شده، میکروارگانیسم ها قادر به رشد نمی باشند و در زخم های عفونی موثر است.
سبب کاهش تورم زخم می شود.
مضرات:
این پانسمان ها با حس ناخوشایند و سوزش در زخم همراه است.
جهت زخم هایی که تمایل به خونریزی دارند توصیه نمیشود.
در زخم های با بافت گرانوله قرمز و یا اپیتلیزه صورتی رنگ منع مصرف دارد.
جهت زخم هایی که تاندون، عصب و عضله در عمق آنها مشخص است، توصیه نمی شود.
جهت تاثیر بهتر پانسمان بایستی در طول شبانه روز ۳ تا ۴ بار تعویض شود بنابراین زمان بر است و دمای زخم را کاهش می دهد.
به پانسمان ثانویه نیاز دارد.
منبع : کتاب مدیریت زخم و استومی نویسنده :صدیقه اقایی صفحات 157/158/159